Batum ile ilgili türkülerimiz vardır.Şehit dedelerimizin mezarları vardır.Acısı bir bıçak gibi yüreğimize saplanmıştır.
Batum 1877 yılına kadar Trabzon'a bağlıydı.
Batum Sancağı;BATUM,ÇÜRÜKSU,AŞAĞI VE YUKARI ACARA (Keda
Köyü,Maçakhel,Artvin,Yusufeli),Arhavi,Gönye,Hopa,Hemşin ve Pazar'dan oluşmaktaydı.
1877-1878 Osmanlı-Rus savaşından sonra Kars,Ardahan ve Batum'a ELVİYE-İ SELASE yani üç sancak adı verildi.
3 Mart 1878'de imzaladığımız Ayastefanos ve ardından imzaladığımız Berlin Antlaşmalarıyla Kars,Ardahan ve Batum'u Rusya'ya bırakmak zorunda kaldık.
1915 Çanakkale zaferimizden sonra müttefiklerinden yardım alamayan Rusya'da 1917 yılında iç isyanlar çıkmış,Ruslar Brest Litowsk Antlaşmasını imzalayarak savaştan çekilmişti.Bu antlaşmaya göre Osmanlıya bırakılan Kars,Ardahan ve Batum'un geleceği halk oylamasıyla belirlenecekti.Ancak Rusya daha ilk günlerde çekildiği bu toprakları Ermeni ve Gürcü çetelere bıraktı.Antlaşmaya uyulmadığını gören Harbiye Nazırı Enver Paşa 4 Nisan 1918'de Kars,Ardahan ve Batum'un çetelerden alınması emrini verdi.37. Kafkas Tümenimiz çatışarak,4 Nisanda Ardahan,14 Nisanda Batum ve 25 Nisanda da Kars'a girdi ve bu üç vilayete idareciler atadı.
Brest Litowsk Antlaşmasına göre halk oylaması için hazırlıklar başladı.Eski Rus kayıtlarına göre 19 yaşını doldurmuş erkekler oy kullanacaktı.(Üniversite yıllarımızda rahmetli Fahrettin Kırzıoğlu hocamızın anlattıklarına göre,halk oylaması öncesi Ruslar bu üç sancağa çok miktarda erzak yardımı yaparak halkı kendi tarafına oy verdirtmeye çalışmıştı.Çünkü Türkiye o zamanlar büyük bir fakirlik içindeydi.)14 Temmuzda başlayan halk oylaması birkaç gün sürmüştü.Buna rağmen BATUM'DA TOPLAM 4312 SEÇMENDEN 2669'U OSMANLI DEVLETİNE KATILMA YÖNÜNDE EVET OYU,160 KİŞİ HAYIR OYU KULLANARAK RUSYA TARAFINI TERCİH ETMİŞ,1483 KİŞİ DE ÇEKİMSER OY KULLANMIŞTIR.
Bu halk oylamasından sonra bu üç sancak yurdumuza bağlandı.11 Eylül 1918'de Osmanlı Devleti bir kararname yayınlayarak idari teşkilat oluşturup memurlar tayin etti.Ancak Ermeniler,Gürcüler ve Ruslar seçim sonuçlarına tepki gösterdi.
Enver Paşa'nın amcası Halil Paşa 15 Eylül 1918'de Bakü'yü ele geçirince,bu durumu bahane eden Rusya 20 Eylülde Brest Litowsk Antlaşmasını feshetti.
30 Ekim 1918 Mondros Ateşkes Antlaşmasının 11. maddesine göre Türk askeri Kars,Ardahan ve Batum'dan eski sınırlarına çekilecekti.15. maddeye göre galip devletler Batum'u işgal edebileceklerdi.Bu ortamda 25 Ocak 1919'a kadar Türk ordusu bu üç sancağı terk edecekti.Bunun üzerine ordumuz Erzurum'a çekilerek bu üç sancaktan ayrıldı.Askerimiz ayrıldıktan sonra İngiltere'nin güdümünde hareket eden Ermeni ve Gürcüler bölgeye yerleştirilmeye başlandı.
28 Ocak 1920'de ilan edilen Misak-ı Millimizde bize verilmek istenmeyen Kars,Ardahan ve Batum'da gerekirse yeniden halk oylaması yapılma kararı alınmıştı.
23 Nisan 1920'de Ankara'da Büyük Millet Meclisimiz açıldı.Bu meclise o tarihte sınırlarımız dışında bulunan BATUM'DAN 5,KARS'TAN 3,ARDAHAN'DAN 2 VE OLTU'DAN 2 MİLLETVEKİLİ SEÇİLMİŞTİ.ANKARA HÜKÜMETİ KARS,ARDAHAN VE BATUM'UN SINIRLARIMIZA DAHİL OLDUĞU İDDİASINI SÜRDÜRMEKTEYDİ.
15.Kolordu Komutanı Kazım Karabekir bu üç sancağı almak için Ankara'daki meclis ile görüşmelerde bulundu.20 Eylül 1920'de Mustafa Kemal Paşa,Kazım Karabekir'e harekat emrini verdi.28 Eylülde Sarıkamış,30 Ekimde Kars ele geçirildi.7 Kasımda da ordumuz Gümrü'ye girdi.Zor durumda kalan Ermeniler barış istedi ve 3 Aralık 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisinin ilk resmi anlaşması olan GÜMRÜ ANLAŞMASI Ermeniler ile imzalanmış oldu.Bu anlaşmaya göre Kars ve çevresi bize bırakıldı,Ermeniler Türkiye'nin toprak bütünlüğünü tanımış oldular
5 Aralık 1920'de Ermenistan,rejim ve isim değiştirmiş olan Sovyet Sosyalist Cumhuriyetleri Birliği'ne bağlandı ve bu tarihten sonra Ermenistan konusunun muhatabı SSCB yani Rusya oldu.
İngilizler ile işbirliği içinde olan Gürcüler TBMM hükümetimizle İngiliz siyaseti gereği yakınlaştılar.İngilizler bu yakınlaşmanın SSCB ile TBMM hükümetinin arasının açılacağını hesaplamışlardı.Hesapları da doğru çıktı.19 Şubat 1921'de SSCB Gürcistan'a savaş ilan etti.Rus Kızılordusu Kafkasları işgal ederek 16 Mart 1921'de Batum'u kuşattı.Batum'da hakim olan Gürcü Meclisi Batum'un SSCB'ye bırakılma kararını aldı.18 Martta Kızılordu Batum'a girdi.19 Mart günü de TBMM'ne bir nota vererek Batum'u terketmesini istedi.
Bu arada SSCB ile görüşmeler de yapılıyordu.16 Mart 1921'de Moskova,13 Ekim 1921'de de Kars Antlaşmaları imzalandı;GÜRCİSTAN,ERMENİSTAN VE AZERBAYCAN İLE BUGÜNKÜ SINIRLARIMIZ ÇİZİLDİ.KARS,ARDAHAN VE ARTVİN TÜRKİYE'DE,BATUM İSE GÜRCİSTAN'DA KALMIŞ OLDU.TÜRKÇE OKUMA YAZMA,OKUL,BASIN YAYIN İLE TÜRK KÜLTÜRÜNE BAĞLI KALMA ŞARTIYLA SSCB'YE BIRAKILAN BATUM VE ACARA'YA KARŞILIK,SÜRMELİ SANCAĞI DENEN IĞDIR,TUZLUCA VE ARALIK BÖLGESİ DE BİZE GEÇMİŞ OLUYORDU.
Kaynaklar:1-Erkan Hacıfazlıoğlu
2-Doç.Dr Fahrettin Kırzıoğlu.