Geçen hafta Peygamberimizin hâmilerini, dostlarını ve düşmanlarını yazmış ve haftaya eşleri ile devam edeceğimizi belirtmiştik. Yine TDV İslam Ansiklopedisi’ndeki bilgilerden yararlanarak eşlerini de kısa kısa açıklayalım.
Yazımın başında şunu belirtmek isterim: Peygamberimiz, hayatının 25 yılını ilk eşi Hatice ile sürdürmüş, vefatına kadar hiç evlenmemiştir. Diğer evlilikleri elli yaşından sonradır. Hz. Aişe hariç, diğer hanımları daha önce evlilik yapmıştır. Ayrıca, Peygamberimizin aynı zamanda Arap İslâm Devleti’nin başkanı olduğunu unutmayalım. Bu sebeple evlilikleri; himaye, arkadaşlık bağlarını güçlendirme, siyasî, teşrî (ilahi emir) ve tebliğ amaçlı olmuştur.
1- Hatice: Mekke’de 556’da doğdu. Daha önce iki evlilik yapmıştır. Kocasının ölümünden sonra Kureyş’in bazı ileri gelenleri evlenme teklif etmişlerse de kabul etmemiştir. Ticari ortaklık sebebiyle yakından tanıdığı Hz. Muhammed’e evlenme teklif etmiş ve 596 yılında evlenmişlerdir. 19 Nisan 620’de vefat etmiştir. Herkesten önce iman etmiş ve bütün varlığı ile Peygamberi desteklemiştir. Çocukları; Kasım, Abdullah, Zeynep, Rukıyye, Ümmü Külsûm ve Fâtıma’dır.
2- Sevde: Mekke’de doğdu. Kendisi gibi ilk Müslüman olan amcası oğlu Sekrân’la evlendi. Kocası ölünce beş çocuğu ile yalnız kaldı. Peygamberle 620’de evlendi. 664’de Medine’de vefat etti. Dericilikte mâhirdi. Peygamberin diğer hanımları ile iyi geçinirdi. Tahrîm sûresi ilk âyetlerinin inmesine sebep olan “bal şerbeti” olayında Âişe’nin dediğini yaptı, fakat daha sonra pişman oldu.
3- Âişe: Babası Peygamberin en yakın dostu Ebû Bekir’dir. 614’de Mekke’de doğdu. 624’de Peygamberle evlendi, çocuğu olmadı. “Peygamber hanımlarının müminlerin anneleri olduklarını bildiren ve Peygamberden sonra, başkalarının onlarla evlenmesini ebediyen yasaklayan” Kur’an âyetleri (Ahzâb 33/6, 53) gereğince “ümmü’l-mü’minîn” diye anılmaya başlandı. Peygamber rahatsızlanınca Aişe’nin odasına geçti ve onun kucağında Mayıs 632’de vefat etti, aynı odaya defnedildi. Peygamberden sonra 47 yıl daha yaşadı ve 65 yaşında (14/07/678) Medine’de vefat etti. Peygamber ile koşu yaptığı, onun omuzuna dayanarak mızraklarıyla savaş oyunları oynayan Habeşlileri seyrettiği ve Peygambere nazlanmaktan hoşlandığı bilinmektedir. Zekâsı, anlayışı, kuvvetli hâfızası, güzel konuşması, Kur’ân’ı ve Peygamberi anlaması müstesnaydı. Siyasî olaylara karıştı. Aralık 656’da Hz. Ali ile yaptığı savaşı kaybetti, Hz. Ali kendisine esir muamelesi yapmadı. Hz. Ayşe, bu savaşı devesi üstünde idare ettiğinden “Cemel Vak‘ası” diye bilinir. Bundan sonra siyasete karışmadı, Medine’de sakin bir hayat sürdü. Ancak Muâviye devrindeki bazı icraatları tenkit etti. Kur’ân’ı tefsir etti. Çok sayıda fetva verdi. Rivayet ettiği hadis sayısı 2.210’dur.
4- Hafsa: Hz. Ömer’in kızıdır. Mekke’de 605’de doğdu. Huneys’le evlendi. Bedir Savaşına katılan kocası yolda öldü. Peygamberle (Ocak 625) evlendi. En çok Âişe ile anlaşmıştır. Ümmü Seleme (veya Zeyneb bint Cahş)’nin odasında Peygamberin fazla kalmasının sebebinin “bal şerbeti ikram edildiğini” öğrenmişler ve engel olmaya çalışmışlarsa da pişmanlık duymuşlardır. Medine’de Ekim 665 (veya Eylül 661/647-648) vefat ettiği söylenmektedir.
5- Zeyneb bint Huzeyme: Lakabı “Muhtaçların annesi”dir. Annesi Hind’in dokuz kızı da müslüman olduğundan Resûlullah onlara “mümin kız kardeşler” demiştir. Zeyneb; amcasının oğlu Cehm, ardından Tufeyl ve daha sonra Tufeyl’in kardeşi Ubeyde’le evlendi. İlk müslümanlardan Ubeyde Bedir Savaşında şehid düştü. Peygamber 625’de Zeyneb’le evlendi. Amacı, Âmir b.Sa‘saa kabilesiyle ilişkileri düzeltmekti. Evlilik kısa sürdü, Eylül 625’de 30 yaşında vefat etti. Peygamber, dört yıl sonra Zeyneb’in anne bir kız kardeşi Meymûne ile evlendi.
6- Ümmü Seleme: 597’de doğdu. Önce amcasının oğlu (Peygamberin halası Berre’nin oğlu) Ebû Seleme ile evlendi. Uhud Savaşında yaralanan kocası 625’de vefat etti. Önce Ebû Bekir ve ardından Ömer evlenme teklif etti, kabul etmedi. Peygamberin teklifini kabul etti ve Mart 626 evlendiler. Peygamberle seferlere katıldı. İsabetli görüşleri sebebiyle Peygamber fikrini alırdı. Güzel bir kadındı, Âişe; “Güzelliğini duyduğu zaman kıskandığını, yüzünü görünce anlatılandan daha da güzel olduğunu” belirtir. 679/681 yılında Medine’de öldü. En çok hadis rivayet edenlerden biridir.
7- Cüveyriye: 607’de doğdu. Amcasının oğlu ile evliydi. Benî Mustalik Savaşı’nda kocası öldü, kendisi de esir düştü: 20 yaşındaydı. Babası kızını kurtarmak için Medine’ye geldi ve fidyesini ödedi, sonra da Peygamberle (627 yılı) evlendirdi. Şubat 676’da öldü. Peygamber bu evliliği, Mustalikoğulları ile düşmanlığı gidermek ve bu kabileyi İslâm’a yakınlaştırmak için yapmıştır.
8- Zeynep bint Cahş: Annesi Peygamberin halası Ümeyme’dir. Peygamber, Zeyneb’e “istediği takdirde kendisini evlendireceğini” söylemiş, bunu evlilik teklifi anlayan Zeyneb de: “Sen nasıl istersen” demiştir. Resûlullah, evlâtlığı Zeyd’in adını söyleyince isteksizce düşüneceğini belirtmiştir. Resûl-i Ekrem o sırada inen “Allah ve resulü bir konuda hüküm bildirdiği zaman ne bir mümin erkeğin ne de bir mümin kadının o konuda başka bir tercihte bulunması doğru olmaz. Allah’a ve resulüne isyan edenler doğru yoldan açıkça sapmışlardır (el-Ahzâb 33/36)” ayetlerini okumuştur. Zeyneb: “Size göre Zeyd benim için uygun bir eş midir?” diye sormuş, Peygamberin uygun gördüğünü söylemesi üzerine evlenmeyi kabul etmiştir. Aslında Peygamber, bu evlilikle “İslâm’da hür ve kölelerin birbiriyle evlenmelerinde bir sakınca bulunmadığını” göstermek istemiştir. Zeyd, yaşça kendisinden büyük (Peygamberin dadısı) Ümmü Eymen’le evliydi. Zeyneb hırçın bir mizaca sahipti. Bir yıl sonra Zeyd: “Ya Resulallah! Halanızın kızı çok konuşuyor ve sözleriyle beni incitiyor” dedi. Peygamber onu yatıştırmaya çalıştıysa da şikâyetler giderek arttı. Aralarının düzelmeyeceğini anlayınca, bu işe son vermenin yollarını düşünmeye başladı: “Biz onu sana nikâhladık ki evlâtlıkları eşleriyle ilişkilerini kestiklerinde müminlere bir güçlük olmasın ... (el-Ahzâb 33/37-38)” ayetleri indi. 625 yılında boşandılar. 627 yılında Peygamber, Zeyneb’le evlenmeye karar verdi. Bu ayetlerle, “evlâtlığın boşadığı kadınla evlenilemeyeceğine dair Câhiliye âdeti” ortadan kaldırıldı. Evlendiğinde 35 yaşında olan Zeyneb: “Benim nikâhımı gökte Allah kıydı” diye Peygamberin diğer eşlerine karşı övünürdü. Çok cömert bir kadındı. 641 yılında vefat etti.
9- Reyhane Bint Şem’un: Reyhâne bint Zeyd diye de bilinir. Peygamberin iki câriyesinden biridir. Hakem adında bir kişiyle evliydi. 627 yılında Hendek Savaşı’nın ardından antlaşmayı bozan Benî Kurayza muhasara edilmiş, savaşan erkekleri öldürülmüş, kadın ve çocuklara esir muamelesi yapılmış, malları müslümanlara paylaştırılmıştı. Kocası öldürülen Reyhâne de esirler arasındaydı. Peygamber ganimet payı olarak seçti ve bir ay sonra kaldığı eve giderek “Müslüman olduğu takdirde kendisiyle evleneceğini” söyledi. Reyhâne kabul edince âzat etti ve Mayıs 627’de evlendiler. 632 yılında Vedâ haccından sonra Medine’de vefat etti.
10- Ümmü Habibe: Babası Ebû Süfyân, annesi Safiyye’dir. Peygamberin halası Ümeyme’nin oğlu Ubeydullah’la evlendi. Kendisi ve kocası ilk müslümanlardandır. 616 yılında ikinci kafileyle Habeşistan’a hicret etti. Kocası eski dinine dönünce kendisini de zorladı ve boşandılar. Habeşistan’da çocuğuyla yalnız kaldı. Hem Necâşî’yi “İslâm’a davet etmek” hem de “Ümmü Habîbe’ye dünürlük yapmak” üzere 628 yılında Amr b.Ümeyye’yi iki mektupla Habeşistan’a gönderdi. 630 yılında evlendiler. 664’de Medine’de vefat etti.
11- Safiye: 610’da doğdu. Önce Sellâm’la, boşanınca Kinâne ile evlendi. Hayber fethinde kocası öldürülen Safiyye esir alındı. Peygamber: “Müslüman olması halinde kendisiyle evleneceğini, müslüman olmadığı takdirde serbest bırakıp ailesine göndereceğini” söyledi. Safiyye’nin İslâmiyet’i kabul etmesi üzerine onu âzat etti, 628 yılında evlendiler. Safiyye’nin yahudi bir aileden gelmesi diğer hanımları arasında konu olmuş, Peygamber de: “Benden nasıl daha hayırlı olabilirsiniz ki, eşim Muhammed, babam Hârûn, amcam Mûsâ’dır deseydin ya!” diyerek onu teselli etmiştir. Safiyye, Ekim 670 veya Eylül 672’de Medine’de vefat etti.
12- Mariye: Peygamberimizin cariyesi. Babası Mısır’ın Kıbtî denilen yerli halkındandır. Annesi hıristiyan bir Rum’dur. Peygamber, 628 yılında “İslâm’a davet" mektubunu İskenderiye valisi ve Mısır mukavkısı olan Cüreyc b.Mînâ’ya da gönderdi. Bizans imparatorundan çekindiği için İslâmiyet’i kabul etmeyen Cüreyc; mektupla birlikte câriyeleri Mâriye ile kız kardeşi Sîrîn ve altın, kıymetli hediyeler, güzel kokular yolladı. Mâriye ve Sîrîn müslüman oldular. Resûlullah Mâriye’yi kendine câriye olarak aldı. Hz. Hatice dışında diğer hanımlarından çocuğu olmayan Peygamberin Nisan 630’da Mâriye’den İbrahim isimli bir çocuğu (18 ay yaşamıştır.) oldu. Mâriye 637’de Medine’de vefat etti.
13- Meymune: 590 yılında doğdu. Evlendiği son hanımıdır. Peygamberle 3 ay evli kaldıktan sonra ölen eşi Zeyneb bint Huzeyme’nin ana bir kardeşidir. İki evlilik yapan Meymûne, kocasının ölümü üzerine Mart 629’da Peygamberle evlendi. Bu evlilikle Arabistan’ın güçlü kabilesi Âmir b.Sa‘saa ile akrabalık kurulmuş oldu. Evlilikten sonra kabileye mensup heyetler Medine’ye gelip Peygamberle görüşmüş ve halk İslâmiyet’i kabul etmiştir. 671 yılında vefat etti.
Peygamberin eşleri Hz. Hatice ile Hz. Zeyneb bint Huzeyme kendisinden önce, diğerleri kendisinden sonra vefat etmişlerdir.