“Tarihteki evliliklere” örnek vermeye geçmeden önce geçen hafta unuttuğum iki konuyu ilave etmek istiyorum:
Birincisi; yaş farkına bakılmadan çocuk yaştaki kızlar yaşlı hükümdarlarla / krallarla veya genç hükümdarlar / krallar (veya çocukları) yaşlı kadınlarla evlenmiş / evlendirilmiştir. Yine, kadınların bakire veya dul olmasına da bakılmamış, hatta dul kalanlar tekrar tekrar evlenmiş / evlendirilmiştir. Tabii ki, bu evlilikleri -bugünkü anlamda- bir aile kurmak, karı-koca olmak (örnekleri olsa da) şeklinde değerlendirmemek lâzımdır.
İkincisi ise; hükümdar / kral babasının veya ağabeyinin zulmünden kaçıp bir devlete sığınan (veya yakalanan) ya da yapılan anlaşma gereği rehin verilen çocukların durumudur. Bu duruma düşenler genellikle erkek çocukları olmakla beraber kız çocukları da -evlilikle de olsa- bazen rehin verilmişler / rehin olmuşlar / rehin tutulmuşlardır.
Bunları ilave ettikten sonra tarih sırasına göre örnek vermeye devam edelim:
* Mısır’da Fravun I.Thotmose, başka karısından olan kızı Hatşepsut (Hataşu, Hazüp-Suitu)’u oğlu II.Totmes (M.Ö.1493 - M.Ö.1479) ile evlendirmiştir.
* Hitit hükümdarı (muhtemelen III.Hattuşili), II.Ramses’in hükümdarlığının 34’üncü yılı olan M.Ö.1250’de Mısır’a gelip meşhur binaları gördü ve II.Ramses’in kızlarından biriyle evlendi (bazı kayıtlarda Hattuşili’nin kızının II.Ramses’le evlendiği yazılmaktadır).
* Babalarının isteği üzerine VII.Kleopatra, M.Ö.51 yılında küçük kardeşi Firavun XIII.Ptolemaios’la evlenerek birlikte Mısır tahtına çıkmıştır (Kardeşinin öldürülmesinden sonra diğer kardeşi XIV.Ptolemaios’la da evlendiği yazılıdır). VII.Kleopatra, Mısır'a gelen Sezar'ın aşkını kazanmıştır. Sezar’ın ölümünden sonra Marcus Antonius’la aşk yaşamıştır.
* Asya’da Kuzey Liang Hun Devleti hükümdarı Meng-hsün kızını Tabgaç (Toba) hükümdarıyla evlendirme planını gerçekleştiremeden ölmüştü. Toba hükümdarı T’ai Wu (424-452), yeni hükümdar Mu Chien’e bunu hatırlattı. Babasının vasiyeti olarak değerlendiren Mu-chien kız kardeşini onunla evlendirdi. T’ai Wu da karşılığında kız kardeşi prenses Wu Wei’yi göndererek Mu-chien’le evlendirdi (437 yılı).
* Hun imparatoru Attila, 453 yılında bir Ostrogot prensesi olan Hildegard “İldiko” adında bir genç kızla evlendi, zifaf gecesinin sabahında yatağında ölü bulundu.
* Roma yasaları konsüllerin fahişelerle evlenmesini yasaklıyordu. I.Justinianus (527-565), amcası İmparator I.Justinus'u ikna ederek yasa değişikliği yaptırdı ve Theodora ile 525 yılında evlendi. Başkentin en ünlü fahişesi Bizans İmparatorluğu'nun Augusta'sı olmuştu.
* Göktürk Kağanı Bumin (İllig Kağan), 551'de prenses (Chang) ile evlenmek suretiyle Batı Vey hanedanı ile akrabalık kurdu. Yine Göktürk Kağanı İstemi, Sasani Hükümdarı Şehinşah Anuşirvan (I.Hüsrev veya Adil Nuşirevan, 531-579)’la antlaşma yaptı ve kızını Anuşirvan’la evlendirdi.
* Hz.Ömer, 642 yılında Sasani Devletini yıkıp İran’ın fethini tamamladığında Nuşirevan’ın üç kızı da esirler arasındaydı. Kızları Peygamberimizin hanımlarından Sevde validemizin emrine verdi. Üçü de kendi istekleriyle Müslüman oldular. Bunlardan Şehr-i Bânu Gazele Hz.Ali’nin oğlu Hz.Hüseyin’le evlendi. Birisini Hz.Ömer’in oğlu Hz.Abdullah, diğerini de Hz.Ebubekir’in oğlu nikahladı. Hz.Hüseyin’le Şehr-i Bânu Gazele’nin evliliğinden Zeynelabidin hazretleri dünyaya geldi. Şehr-i Bânu Gazele’nin annesi ise (Nuşirevan’ın hanımı) Göktürk Kağanı İstemi’nin kızıydı. Böylece Türkler ve Acemler seyyidlerin akrabaları olmuşlardır. (Doç.Dr. Ahmet Taşağıl, Nuşirevan makalesi)
* Hazar Kağanı Busir, kız kardeşini (sonradan Theodora adı verilen) Bizans İmparatoru II.Justinianos (II.Jüstinyen) ile 704 yılında evlendirdi. Yine, Hazar Kağanı Bihar’ın kızı prenses Çiçek (sonradan İrini, Eirene adı verilen), 732’de İmparator V.Konstantinos Kopronymus ile evlendi ve Bizans İmparatoriçesi oldu. Prenses Çiçek’ten doğan ve tarihte “Hazar Leon” lakabı ile tanınan İmparator IV.Leon (775-780) Hazar kağanının torunudur.
* 711’de Kapgan (Mo-ço) Kağan döneminde Göktürklerle Türgişler arasındaki Bolçu Savaşını Göktürkler kazanmıştı. Türgiş Kağanı olarak Bars Bey tayin edilmiş ve Bilge Han’ın kız kardeşiyle evlendirilmiştir.
* Uygur Kağanı Tun (Tonga) Bağa Tarkan oldu (779-789). Çin imparatoru, “Kutluk Bilge Konçuy” unvanı vererek öz kızını bir heyetle ve hediyelerle Tun Baga Tarkan’a gönderdi.
* Bir Türk Devleti olan Bulgar Hanlığı ve bir Türk kavmi olan Tuna Bulgarları, 865 yılından sonra I.Boris (Mihail) Han zamanında (852-889) Hristiyanlığı (Ortodoksluk mezhebini) resmen kabul ederek Slavlaşmaya başladılar. Bir asır içinde Slavlaşma tamamlandı ve Bulgarlar arasında Türkçe unutuldu. Devlet, büsbütün Türk karakterini kaybederek Slav-Bizans kültür çevresine girdi. 923’de I.Simeon Türkçe “Han” unvanını terk ederek Slavca “Çar” unvanını aldı. Kızı, İmparator VII.Constantinus Porphyrogenetus (913-959)’la evlenip Bizans İmparatoriçesi oldu. Oğlu I.Petr de Bizans Prensesi Maria ile evlendi.
Bu hanedanın 4.hükümdarı Boril’in kızı, 1210 yıllarında İstanbul Latin imparatoru I.Henri’yle evlenip imparatoriçe oldu. Eski Türk hanedanının Slavlaşmış son kralı III.Asen, kuzeyden gelen Kuman-Kıpçak Türklerinin saldırıları üzerine 1280’de İstanbul’a kaçtı. Bir Kuman-Kıpçak beyi olan Terteri (1280-1292), Altınordu Devleti komutanı Nogay’ın da desteği ile Bulgaristan kralı oldu. Terteri, Altınordu Devletinin tebaası idi. Terteri’nin oğlu Svetoslav, komutan Nogay’ın sarayında rehin olarak bulunurken, kız kardeşi de komutanın oğlu Çaka (Ceku) ile evlendi. Terteri’den sonra oğlu Svetoslav, bir yıl sonra da Mikhail Şişman kral oldu. 28/06/1330’da Köstendil Savaşında Sırbistan kralına mağlup olup öldürüldü. Yerine önce amcasının oğlu İvan-Alekşandr, sonra da bunun oğlu II.Şişman (İvan) geçti.
II.Şişman, kızkardeşi Prenses Mara’yı 1368’de I.Murad’la evlendirdi. Bulgaristan Krallığı, Yıldırım Bayezid’in emriyle 17/07/1393’de Osmanlı İmparatorluğuna katıldı.
* Gazneli Sultan Mahmud, 1001 yılında Karahanlılar’dan Nasr İlig Han’ın kızı ile evlendi. Yine, Karahanlılar’ın Batı Kağan’ı I.Muhammed’in kız kardeşi Han Melik Şah Hatun, 1033’de Gazneli Sultan Mesud’la nikahlanmış, onun ölümünden sonra Büyük Selçuklu Hükümdarı Alparslan’la evlenmiştir.
* 1055 yılında Selçuklu Sultanı Tuğrul Bey Bağdat’a geldi. Abbasi halifeleriyle akrabalık bağı kurmak istiyordu. İki hanedan arasında anlaşmaya varıldı. Buna göre kardeşi Çağrı Bey’in kızı Hatice Arslan Hatun (Alpaslan’ın kız kardeşi)’un halifenin oğlu ile evlendirilmesi kararlaştırıldı. Ancak, halifenin oğlunun ölümü üzerine halife El Kaim Bi-emrillah kendisi evlenmek istediğini bildirdi: Sultan kabul etti (1056).
* Selçuklu Devleti kurucusu Tuğrul Bey, pek sevdiği ve devlet işlerinde nüfuzu olan karısı Altun Can Hatun’un ölmesi üzerine 1062 yılında Halife El Kaim Bi-emrillah’ın kızı Seyyide Fâtıma el-Betül ile evlendi.
* Karahanlıların Batı Kağanı I.Nasr, Alparslan’ın kızı (Melikşah’ın kız kardeşi) Ayşe Hatun’la evlenmiş, kız kardeşi Terken (Türkan) Hatun’u da Melikşah’la evlendirmiştir (1064).
* Bizans İmparatoru Konstantinos Dukas’ın ölümü (1067) ile imparatoriçe olan Eudoxia, Romanos Diogenes’i kendisine koca seçti. Diogenes 01/01/1068’de imparator ilan edildi.
* İsfahan’dan Terken Hatun ile birlikte büyük kumandanlar eşliğinde Bağdat’a gelen Melikşah’ın kızı Mehmelek, 1087’de halife El Muktedî ile evlendirildi.
* Gürcü Kralı II.David (1088-1125), güzelliği ile meşhur bir Kıpçak prensesiyle evlenmişti. Bu kız, Başbuğ Saruhan’ın (Charaghan) torunu ve onun yaşlılığı dolayısıyla yerine Başbuğluğa getirilen oğlu Atrak’ın (Atraka) kızı idi.
* Bir anlaşmaya göre Kumanların Hanı Tugorkan (Togur)’ın kızı, Kiyef Knezi Svyatopolk (1094) ile evlendi. Çernigov knezi Oleg (1095) Başbuğ Osuluk (Uzluk)’un kızı ile evlendi. Böylece bir ara knezlerin ve ileri gelenlerinin hatunlarının çoğunu Kuman prenses ve kızları teşkil etti.
Haftaya devam…