Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan, Karabağ'da çatışmaların durmasını ve Rus barış gücü askerlerinin bölgeye konuşlandırılmasını öngören anlaşmaya imza attı. Prof. Dr. Mehmet Akif Okur ise tarihi anlaşmanın ileride sakınca doğuracak hükümlerini analiz etti.
Ermenistan'ın işgali altında bulunan Dağlık Karabağ'da altı haftadır süren çatışmaların ardından Rusya, Azerbaycan ve Ermenistan arasında varılan anlaşmayla tüm askeri faaliyetlerin durdurulması kararlaştırıldı.Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Ermenistan ve Azerbaycan’ın "tam bir ateşkes” konusunda anlaştığını bildirerek anlaşmanın "Dağlık Karabağ krizinin adil koşullarda uzun vadeli çözümü için gerekli şartları oluşturacağını" söyledi. Anlaşmaya göre taraflar ellerindeki bölgelerin kontrolünü sürdürecek.
ALİYEV: TÜRKİYE DE ROL OYNAYACAK
Anlaşmanın imzalandığı açıklaması günün ilk saatlerinde Ermenistan Başbakanı Nikol Paşinyan tarafından yapılırken, daha sonra Kremlin ve Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev tarafından doğrulandı.
Aliyev, Rusya Devlet Başkanı Putin ile görüşmesinin ardından yaptığı açıklamada, "Varılan üçlü anlaşma sorunun çözümünde (nihai) bir nokta olacak" dedi.
Azerbaycan Cumhurbaşkanı, Ermenistan'ın Dağlık Karabağ’dan birliklerini çekmesi için bir takvim üzerinde anlaştıklarını ve ateşkesin uygulanmasında Türkiye'nin de rol oynayacağını ifade etti.
RUS BARIŞ GÜCÜ KONUŞLANDIRILACAK
Putin, Dağlık Karabağ'da cephe hattı boyunca ve Karabağ ile Ermenistan arasındaki koridora Rus barış gücü askerlerinin konuşlandırılacağını söyledi.
Rus haber ajansları savunma bakanlığına dayanarak verdiği haberlerde bin 960 Rus barış gücü askerinin ve 90 zırhlı aracın bölgeye intikal edeceğini duyurdu. Bakanlık ilk barış gücü askerlerini ve donanımlarını taşıyan uçakların Rusya’dan havalandığını açıkladı.
Putin yerinden olanların bölgeye geri dönebileceğini ve çatışmalarda esir düşenlerin ve yaşamını yitirenlerin naaşlarının değişimlerinin yapılacağını açıkladı.
'YENİ BÖLÜNME HATTINA DİKKAT'
Yıldız Teknik Üniversitesi (YTÜ) Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler Bölümü Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mehmet Akif Okur ise üç ülkenin imzaladığı tarihi anlaşmanın, gelecekte sakınca doğuracak hükümlerini analiz etti.
Rus barış gücünün yerleşeceği hattın, yeni fiili bölünme hattına dönüşebileceğine dikkat çeken Prof. Dr. Okur, "Bunun anlamı Karabağ'ın taksimidir" dedi.
Bu deklarasyonun Karabağ’da nihai statüyü belirleyen bir anlaşma olmadığının altını çizen Prof. Dr. Okur'un değerlendirmeleri şöyle:
"Ermenistan ile Karabağ'ın halihazırda işgal altındaki bölgelerini bağlayan Laçin Koridoru, 5 km genişlikte bir arazi halinde Ermenistan'ın kontrolüne bırakılıyor. Buna karşılık Nahçıvan-Azerbaycan arasındaki ulaşım, Ermenistan kontrolündeki topraklar üzerinden Rusya'nın denetiminde gerçekleşecek. Söz konusu ulaşım taahhüdünün askeri-sivil tüm ulaşım biçimlerini kapsayıp kapsamadığı hususu da belirsiz.
Rus Barış gücünün yerleşeceği hat, yeni fiili bölünme hattına dönüşebilir. Bunun anlamı, Karabağ'ın taksimidir. Halihazırda Laçin Koridoru+Karabağ'ın önemli kısmı Ermeni kontrolünde kalırken Zangezur/Megri üzerinden toprak takası gerçekleşmemiş vaziyettedir.
Rus Barış gücünün sona erişi için somut bir mekanizma ortaya konulmuştur. Ancak, Transdinyester, Güney Osetya ve Abazya örneklerinde olduğu gibi, Rus barışı koruma güçlerinin, dilimleme/bölme gücüne dönüştüğü örnekler çoktur (peacekeeping/piecekeeping).
Rusya, Türkiye'nin resmen süreçte yer almasını engellemiştir. Özellikle Karabağ'daki yeni statüko hattı ve Laçin koridorunda Türk askerinin de barış gücü olarak yer alması, bu hatlardaki Ermeni kontrolünün kalıcılaşmasına karşı Azerbaycan lehine bir rol oynayabilirdi...
Şüphesiz bu deklarasyon Karabağ’da nihai statüyü belirleyen bir antlaşma değildir. Ancak, nihai antlaşma için takvimlendirilmiş bir süreç de belirlenmemiştir. Bu sebeple ateşkes şartlarının yeni statükoya dönüşmesi ihtimali güçlüdür.
KARABAĞ ANLAŞMASININ MADDELERİ NELER?
-Ateşkes salı sabahı 00:00'dan (TSİ) itibaren yürürlüğe girecek.
-Azeri ve Ermeni askeri güçleri şimdiki pozisyonlarında kalacak.
-Ermenistan Dağlık Karabağ'ı çevreleyen topraklardaki işgaline son verecek.
-İşgal altındaki Ağdam, Laçin ve Kerbecer toprakları Azerbaycan'a teslim edilecek.
-Dağlık Karabağ'daki temas hattı ve Karabağ'ın Ermenistan ile bağlandığı koridorda Rusya barış güçleri konuşlandırılacak.
-Rusya bölgeye bin 960 asker gönderecek. Rus barış gücü bölgeye 5 yıllığına konuşlanacak.
-Ulaşım, iletişimin kontrolü, Rusya Sınır Güvenlik Servisi kurumları tarafından ağlanacak.
-Yerlerini terk etmiş siviller BM gözetiminde evlerine geri dönecek.
-Esirler ve cenazeler karşılıklı olarak takas edilecek.
ERMENİSTAN'DA PROTESTOCULAR MECLİS'İ BASTI
Öte yandan, anlaşmanın imzalanmasının duyurulmasının ardından Ermenistan’da bir grup protestocu başkent Erivan’da hükümet merkezini bastı ve camları kırarak bazı ofisleri yağmaladı. Parlamentoya giren bir grup da Başbakan Paşinyan’ın istifasını istedi.
Paşinyan anlaşma ile ilgili olarak askeri durumu analiz ettikten sonra bu karara vardığını belirterek anlaşma “Benim ve halkım için tarifsiz bir şekilde acı verici” ifadelerini kullandı.
Aliyev Paşinyan’ın anlaşmaktan başka çaresi kalmadığını söyleyerek "Çelik bir el belgeyi imzalaması için zorladı. Bu aslında bir kapitülasyon” ifadelerini kullandı.
Anlaşmayı 'zafer' olarak gören Azerbaycan'da ise halk sokaklara akın ederek kutlamalara katıldı.
