Zengazur'u Ermenilere kim "bağışladı" ve nasıl? Zengazur'un Ermenistan'a teslim edilmesinin üzerinden 98 yıl geçti. 1 Aralık 1920'de Moskova liderliğinin kararıyla Azerbaycan'ın Zengazur ilçesinin büyük bir kısmı Ermenistan'a verildi.
Bu mahallenin sakinlerinin çoğu Azeri idi. 20. yüzyılın başlarında ilçede Gafan, Görüs, Karakilsa (Sisian), Mehri, Zengilan, Gubadlı ve Laçini'den oluşan 249 Türk ve 37 Ermeni köyü vardı.
Zengazur, Çarlık Rusyası döneminde Yelizavetpol eyaletinin bir parçasıydı. 1905-1907 ve 1914-1920 yıllarında Ermeni silahlı grupları tarafından gerçekleştirilen katliamlar sonucunda bu ilçede yaklaşık yarım milyon yerli katledildi. O yıllarda Zengezur'daki 115 Müslüman köyü yok edildi. 4472 kadın ve çocuk Ermeni militanlar tarafından vahşice öldürüldü.
Osmanlı birliklerinin Mondros Antlaşması'na dayanarak Azerbaycan'ı terk etmesinden sonra İngilizler, Halk Cephesi'nin bir parçası olarak kurulan ve Şuşa, Cavanşir ve Cebrail kazalarının yanı sıra Zengezur'u da içine alan Karabağ Valiliği'ni tanıdı. semt. Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti hükümeti, ülkenin toprak bütünlüğünü sağlamak için Zengezur'a asker göndermeye karar verdi. 30 Ekim'de grup, Khankendi'den Zengazur'a ilk pozisyonlar doğrultusunda hareket etmeye başladı. Digh köyünün Ermeni silahlı kuvvetlerinden temizlenmesi hem Karabağ'a giden stratejik yol hem de bölgenin kontrol altında tutulması açısından büyük önem taşıyordu. Digh yönündeki muharebeler, Azerbaycan birliklerinin başarısıyla sona erdi.
10 Ağustos 1920'de Rusya Komünist Partisi'nin Kafkas Bürosu, Azerbaycan'ın Bolşevik liderliğinin rızası olmadan Nahçıvan'ın Şarur-Daralayaz bölgesini Ermenistan'a bırakmaya karar verdi ve Karabağ ve Zengezur, Azerbaycan ile Ermenistan arasında "tartışmalı bölgeler" ilan edildi...
1933 yılında Ermeni SSC toprakları bölgelere ayrılmış ve Zengazur ismi haritadan silinmiştir. Yerine Gafan, Görüs, Karakilsa (Sisian) ve Mehri mahalleleri oluşturuldu. Sonuç olarak Nahçıvan diğer Azerbaycan topraklarından ayrılmıştır.
Modern Azerbaycan Cumhuriyeti topraklarını kendi toprağı olarak görse de Ermenistan Cumhuriyeti'ne karşı toprak iddiasında bulunmaz. Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, "Ata topraklarımız, Erivan Hanlığı, Zengazur ve diğer topraklar artık Ermeni devletinin toprakları haline geldi. Bunlar bizim tarihi topraklarımızdır, ancak Ermenistan'a karşı toprak talep etmiyoruz, buna gücümüz yeter. Onlar eski Türklerin topraklarıdır” dedi.