Bu hafta sizleri, Ülkemizin içinde bulunduğu bu gergin ortamdan biraz uzaklaştırıp rahatlatmak istiyorum. Rahatlamak dedimse; hiçbir şeyle ilgilenmemek, kafa dinlemek (!), gezip tozmak, yatıp uyumak olarak değerlendirmeyin. İnsan; güzel bir roman veya şiir okurken, film veya dizi seyrederken, hoş bir ortamda bulunurken de rahatlayabilir.
Ben de bazen farklı kitaplar okuyarak, farklı programlar seyrederek kendimi rahatlatıyorum. Kitaplarda, gazetelerde, programlarda ilginç bulduğum sözleri, şiirleri, fıkraları, “eskilerin deyimiyle darb-ı meselleri” not alıyorum. Çünkü atasözlerini, deyimleri, bilge kişi ve düşünürlerin sözlerini çok önemsiyorum. Yazılarımda ya da sohbetlerde anlatmak istediğimi fazla uzatmadan bir fıkrayla, bir atasözüyle, bir deyimle, bir şiirle, ünlü bir sözle bağlıyorum.
Önceleri “halk eğitimi” ifadesini kullanırdık; son zamanlar da “hayatboyu öğrenme” demeye başladık: Eğitime ne katkısı oldu, tartışılır? Millet olarak -herhalde okumayı sevmediğimizden olacak- “sözlü kültürle” hayatımızı sürdürüyoruz. “Tarihi yapmışız ama yazmamışız”; onun için tarihimizi başka milletlerin kayıtlarından öğreniyoruz.
Hangi yaşta olursak olalım bilgilenmek insana değer ve güç kazandırıyor. Televizyonda dinlemiştim: Bir konuşmacı; “beyin öğrenmeye değil, hayatta kalmaya programlanmıştır” demişti. İnsanoğlu hayatta kalmak için de öğrenmek zorundadır.
Bizim bölgeden (Kahramanmaraş-Elbistan) şair ve edebiyatçı çok çıkar; ama kendimi ne edebiyatçı ne de şair sayarım. (Beğenip beğenmediğinizi bilmiyorum ama kendimce bir şeyler karalıyorum.) Yalnız şiir okumayı çok severim. Kitaplığımda bir hayli şiir kitabı vardır.
Mesela; en sevdiklerimden biri olan Hüseyin Nihal Atsız’ın, “Yolların Sonu” adlı şiir kitabını ara ara okur, rahatlarım. Şiirlerinde; yiğitçe söylenmiş mısralar, beyitler, kıt'alarla doludur. Gençliğimiz de söylediğimiz bazı marşlar da onun şiirlerinden bestelenmiştir. Onun “Kömen (hayal)” diye bir şiiri vardır; “Analım Tunga Er efsanesini” diye başlar, uzun bir şiirdir. Şiirin bir bölümünde şu ifadeler vardır:
“Hiç düşündün mü niçindir yaşamak?
Bir görev yapmak içindir yaşamak.
Er kişiysen görevin neyse, başar.
Zevke, eğlenceye hayvan da koşar.
Görüyorsun nice hayvan yığını
Ki yapar sadece hayvanlığını.
Fakat onlar bile kendince yine
Tükürürler Kadeş’in itlerine…”
Gelelim güzel ve özlü sözlere… Üzerinde düşünülmesi gereken ve kendimce tasnif ettiğim sözler ve sahipleri aşağıdadır; umarım faydalı olacaktır.
İnsan
“Tanrı, iradesini hâkim kılmak için yeryüzündeki iyi insanları kullanır; yeryüzündeki kötü insanlar ise kendi iradelerini hâkim kılmak için Tanrı’yı kullanırlar.” Giordano Bruno (Diyanet Takvimi, 24/04/2019 arka sayfa)
“İstersen yanlış düşün ama, hep kendin düşün.” Doris Lessing
“İnsanın istedikleri kaderine dönüşür, kaderi de istediklerine.” Arda Erel
“Amaçsız insan, dümensiz gemiye benzer.” Thomas Caryle
“Mayası olan adamların hamuru teknede kalmaz.” Yılmaz Karakoyunlu
“Nankör insan, her şeyin fiyatını bilen fakat hiçbir şeyin değerini bilmeyen kimsedir.” Oscar Wilde
“İnsanın cemali sözünün güzelliğidir.” Hacı Bektaş-ı Veli
Eğitim
“Çocuklarınızı kendi zamanlarının şartlarına göre yetiştirin.” Hz. Ali
“Eğitimli ile eğitimsiz, ölü ile diri kadar birbirinden farklıdır!” Aristoteles
“İlimden gidilmeyen yolun sonu karanlıktır.” Hacı Bektaş-ı Veli
“En yüce servet ilimdir.” Hacı Bektaş-ı Veli
“Eğitimin yapamayacağı hiçbir şey yoktur. Hiçbir şey onun etki alanının dışında kalamaz. Kötü ahlâkları iyiye çevirebilir; kötü ilkeleri yıkar ve yerine yenilerini koyar; insanları melekler seviyesine çıkarabilir.” Mark Twain
“Ham düşünceleri ancak akıl pişirir.” Firdevsi
“Uygarlık, uygar insanların yaratılmasıdır.” John Ruskin
“Sakın ahlak kurallarını çiğnemeyin, çünkü öcünü çabuk alır.” Tolstoy
“Özgürlük ot değil ki; yerden bitsin.” Schiller
“Nefsine ağır geleni kimseye tatbik etme.” Hacı Bektaş-ı Veli
“Kendini yargılamak daha güçtür. Kendini yargılayabiliyorsan gerçek bir bilgesin demektir.” Antoine de Saint-Exupery
Politika
“Politika ve harp tarihi kılıcın zaferiyle doludur. Fakat kültür ve medeniyet tarihini yapan kalbin zaferidir.” Peyami Safa
“Hiçbir yeteneği olmayan insanlardan her şey beklenebilir.” John Steinbeck
“Harekette birlik olmazsa, fikirde birlik faydasızdır.” Muhammed İkbal
“Ben doğru yolda kaybolmuş kişi görmedim” Sadi Şirazi
“Şefkat öyle bir dildir ki sağır da duyabilir, kör de görebilir.” Mark Twain
“Maziye ihanet edenler, atiye de ihanet etmiş olurlar.” Arif Nihat Asya
“Herkes aya benzer; karanlık bir tarafı vardır ve onu kimseye göstermez.” Mark Twain
“Menfaat sandalyeye benzer: Başında taşırsan seni küçültür, ayağının altına alırsan yükseltir.” Cenap Şahabettin
“Hayat, siyahı da olan bir gökkuşağıdır.” Yevgeni Yevtuşenko
“Baş olmayı pek sever de bu ülkenin insanı, baş etmeyi hiç beceremez.” Cazim GürbüzFormun Altı
“Vergiler altında ezilen kavimler asla cesaretli ve kahraman olamazlar, tıpkı bir milletin hem aslan hem de ağır yük altında ezilen eşek olamayacağı gibi…” Bacon-Denemeler
“Fakirleri koru, onlara zulmetme. Padişah halkıyla hükümdar olur. Hükümdar ağaca, halk köke benzer, ağaçlara kökünden kuvvet gelir. Elinden geldikçe halkı incitmemeye çalış, yoksa kendi kökünü kazımış olursun.” Sadi Şirazi
Atasözleri
“Saza saz ile söze söz ile karşı konur.” Türk Atasözü
“Gâvurun tembeli keşiş, Müslümanın tembeli derviş olur!” Türk Atasözü
“Gülmeyi bilmeyen dükkân açmasın.” Çin Atasözü
“Cenaze yerine gelen herkes, kendi ölenlerine ağlar.” Özbek Atasözü
“Er, malına kıymayınca ismi duyulmaz.” Dede Korkut
Evet, dünyaya boşuna gelmedik; hepimizin yerine getirmesi gereken görevleri var. Allah; bu görevleri, gönderdiği bir çok ayetle Kur’an’da açıklamış. Hepsini buraya almamız mümkün değil, ancak birkaç ayeti -örnek olarak- yazmak istiyorum:
“Gökleri, yeri ve bunların arasındakileri oynayıp eğlenmek için yaratmadık. Bunları hakikat ve hikmet çerçevesinde yarattık, fakat çoğu bunu bilmez.” (Duhan, 44/38-39)
“İnsan, kendisinin başı boş bırakılacağını mı sanır?” (Kıyame, 75/36)
“Allah’ın izni olmadıkça hiç kimsenin inanması mümkün değildir. O, akıllarını kullanmayanları inkâr bataklığında bırakır.” (Yunus, 10/100)
Bu dört ayet meali ile yazımı sonlandırıyorum. Evde kalın sağlıklı kalın.